Weinig liefde voor oudste huis van Arnhem

Weinig wijst erop dat dit echt het oudste huis van de stad is.

De gemiddelde voorbijganger loopt er gewoon aan voorbij. Misschien dat iemand het pand ziet en denkt: wat een krot is dit. Rolluiken zijn meestal dicht; dit bouwsel wordt vooral ’s avonds gebruikt. Het huisvest een café en een studentenvereniging. Varkensstraat 46-47 is typisch een pand in het Korenkwartier: uitgewoond, verwaarloosd en liefst zo lelijk mogelijk gemaakt.

Daarnaast heeft het nog een kenmerk van veel panden in die hoek. Als je om die dichtgemetselde ramen, rolluiken en jarenlange onderhoudsachterstand heen kijkt, zie je dat het eigenlijk een prachtig huis had kunnen zijn geweest. Sterker nog: je kijkt naar het oudste huis van Arnhem.

Dichtgemetseld en verwaarloosd

Dat is aan de gevel zeker niet te zien. Dat komt uit de negentiende eeuw. Wat er van die scheefhangende pui over is, is dichtgemetseld en verwaarloosd. Ik vermoed dat het pand jarenlang als pakhuis in gebruik is geweest en dat er al heel lang geen enkele eigenaar het nodig heeft gevonden om het mooi te houden.

In het lokale monumentenregister staan Varkensstraat 46 en 47 (de verdieping heeft een ander nummer dan de begane grond) aangemerkt als gebouwd rond 1300. U leest het goed: het pand is dus dik 700 jaar oud. Waar is dat aan te zien? Ik heb de verantwoordelijke gemeente-ambtenaren hierover gebeld en gemaild, maar zij blijven mij het antwoord schuldig.

Ingrijpend verbouwd

Na lang zoeken vind ik eindelijk een boek die er iets over zegt: Monumenten in Nederland, gemaakt door een groep schrijvers voor de Rijksdienst voor Monumentenzorg (nu RCE). Over Arnhem vertelt het onder meer: “Dwarse huizen met een laat-middeleeuwse kern laten zich meestal herkennen aan de zijtrapgevels. Bij het ingrijpend verbouwde pand Varkensstraat 46 bijvoorbeeld, is het vroeg-14de-eeuwse muurwerk van de zijmuur boven het dak nog zichtbaar als een restant van een trapgevel.”

Dat is het dus. Dit huis heeft nog in elk geval één trapgevel, waar de latere zijmuur omheen gemetseld is. En wie goed naar de zijgevel van het bouwwerk kijkt, ziet het ook. In een andere, ruwere steensoort kan de oplettende voorbijganger inderdaad de contouren van een trapgevel ontwaren. Een venstertje in de vroegere geveltop is dichtgemetseld. Niet ver daaronder is er niet veel meer te zien, daar iemand er een laag cement overheen heeft gesmeerd.

Authentiek

Is het echt het oudste huis van Arnhem? Kenners dateren andere oudjes, zoals het Petersgasthuis en huis Presickhaeff, zo’n halve eeuw jonger. De Witte Molen aan de rand van het Sonsbeekpark is van 1480. Alleen een gebouw als de Walburgiskerk, wat er in elk geval nog authentiek aan is, dateert uit ongeveer dezelfde tijd als het bouwsel in de Varkensstraat.

Wie goed kijkt, kan de contouren van de middeleeuwse trapgevel ontwaren.

We kunnen dus gerust vaststellen dat we hier met het oudste huis van de stad te maken hebben. Het is een pand dat heel weinig liefde heeft gehad de laatste… eeuw, durf ik bijna te stellen. Dat moet toch wel beter kunnen; zo dik zijn dertiende-eeuwse huizen nou ook niet gezaaid in Nederland. Een bouwwerk met zo’n titel verdient toch een beter lot dan dit. Zou de gemeente zich daarom in stilzwijgen hullen?