De Drie Koningen: een pleisterplaats voor reizigers aan de Steenstraat

Op de plek waar ooit logement De Drie Koningen stond, is nu een eroticawinkel te vinden. – Foto: Google StreetView

In de twaalf jaar dat ik in Arnhem woon, heb ik het nog nooit gezien: kinderen die langs de deuren gaan met Driekoningen. Sint Maarten is in de buurt waar ik woon al jaren een gangbaar feestje en ook op Halloween staan vooral allochtone kinderen in een superheldenpak trick or treat te roepen voor mijn deur. Maar op 7 januari? Niets.

Toch heeft Arnhem nog wel iets met Driekoningen. In het Spijkerkwartier is er een straat naar het drietal uit het Oosten genoemd. En alsof dat nog niet genoeg is, heeft het ook nog een dwarsstraat. Hoe komen deze twee straten aan hun naam? De site van de gemeente Arnhem geeft hier beknopt antwoord op: het is genoemd naar een tapperij die er ooit heeft gestaan. Een café, zouden we nu zeggen.

Verbinding

Het Spijkerkwartier werd in de tweede helft van de negentiende eeuw aangelegd naar ontwerp van stadarchitect Hendrik Jan Heuvelink. Ter hoogte van tapperij De Drie Koningen besloot hij een verbindingsstraat te maken tussen de Steenstraat en de Spijkerstraat. Dat is de Driekoningenstraat geworden.

Dit horeca-etablissement stond er toen al jaren. De Steenstraat is van oudsher de uitvalsweg richting Velp. Ook al lag het buiten de stadsmuren, toch stonden er her en der de nodige gebouwen. Die stonden een stuk minder dicht op elkaar dan de huidige huizen. Er stonden zelfs een paar boerderijen tussen.

Ruimte

Dat er toen ruimte genoeg was, blijkt wel uit een advertentie uit 1816. In de Arnhemsche Courant stond het pand aangeprezen met ‘diverse ruime kamers’, een stal en een loods, een kegelbaan en zelfs een ruime tuin met ‘schoone Vrucht-Boomen’. In het huis ‘van ouds genaamd De Drie Koningen’ werd ruim twee eeuwen terug ‘zedert onheuglijke jaren logement […] gehouden’.

Daar kunnen we uit opmaken dat het etablissement al ruim voor 1816 bestond. De oudste vermelding die ik kan vinden is uit 1715, toen er een stuk grond om tabak te verbouwen in de buurt van de herberg werd verkocht. Ook toen was het kennelijk al een begrip in de stad.

Buiten

Uitvalswegen buiten stadspoorten als de Steenstraat leenden zich uitstekend voor herbergen. Vaak ging de poort al vroeg op de avond dicht. Een handelsreiziger die daarna aankwam, stond dus hier voor een gesloten Velperpoort. Waar moest hij dan heen? Een herberg buiten als de Drie Koningen was dan een prima uitkomst. Aan de andere kant van de stad, bij de Rijnpoort, stond ook een dergelijke herberg: De Zon, later sjiek Du Soleil genoemd. Op die plek staat nu de Du Soleilflat, bij de Blauwe golven.

En die handelsreizigers hebben de Drie Koningen wellicht ook haar naam gegeven. Namen van huizen hadden vaak een symbolische betekenis, in dit geval ontleend aan de Bijbel. Het drietal uit het Oosten heeft toch ver gereisd om achter een ster aan te gaan?

Leprozen

Daarom stonden ze symbool voor de reizigers. Het logement aan de Steenstraat zouden we nu een pleisterplaats noemen. Of het er altijd even aangenaam was, weet ik niet. Jarenlang was de overbuurman het Leprozengasthuis. Dat stond om redenen die iedereen zich kan voorstellen ook buiten de stadspoort

Hoe het precies met De Drie Koningen is afgelopen, is onzeker. Toen in de tweede helft van de negentiende eeuw het Spijkerkwartier dichter bebouwd raakte, zijn ook in de Steenstraat meer huizen gekomen. Het logement buiten de stadspoort heeft moeten wijken voor de uitvoering van de plannen van Heuvelink.

Weggevaagd

Waar ooit De Drie Koningen stond, lag in 1945 alleen maar puin – Foto: Gelders Archief

Als er toen nog iets van het oude gebouw over is gebleven, is dat hard weggevaagd in september 1944. Geallieerde bombardementen sloegen onverbiddellijk toe in dit deel van de Steenstraat. Alleen een berg puin was nog te zien op de hoek van de Driekoningenstraat. Pas in 1956 verrees er op deze plek nieuwbouw. Daar is anno 2020 een winkel in erotica in gevestigd.