Een weids plein waar de Eusebiustoren vol tot zijn recht komt. Veel beter dan die schamele huizenmassa’s die het gebouw eerst begrensden. Zo keken ze in de jaren 50 tegen het Kerkplein aan. De kranten in die tijd schreven vol lof over deze plek, die toen net klaar was. De nieuwe stad was hiermee een “sluitend geheel”, schreef de Telegraaf in 1954. “De rust en het ietwat gezapige, landelijke karakter is verdwenen om plaats te maken voor een levendige gemeenschap.”
We zijn nu ruim een halve eeuw verder. Het frisse, moderne plein voor de kerk van weleer is nu een winderige vlakte. De gebouwen er omheen zijn vaak sleets en steeds meer winkels erin staan leeg. De ‘frisse hoogbouw’ rondom het Kerkplein was indertijd een voor Arnhem hypermodern fenomeen dat de woningnood moest oplossen. Tegenwoordig zijn dat gedateerde flatjes zonder lift. Het bruisende dat het geheel in de jaren 50 volgens de Telegraaf moest hebben gehad, is nu zeker weg.
Filmhuis
Nu gaat het verdwijnen. Het stadsbestuur heeft deze week definitief besloten dat een deel van het grauwe plein plaats gaat maken voor een nieuw te bouwen filmhuis. Dit bouwblok zal de kerk weer voor een deel insluiten. De situatie van voor de Slag om Arnhem in 1944 komt weer terug. Min of meer dan. Een revolutionair stedenbouwkundig idee uit de jaren 50 gaat de vuilnisbak in. Daarmee verdwijnt een stuk Arnhemse geschiedenis.
Is dat erg? De Wederopbouw is ook een deel van Arnhem. Sterker nog: het is een gróót deel van de Gelderse hoofdstad. Er is geen periode dat zo’n duidelijk stempel heeft gedrukt op de stedenbouw in de stad. Na de verdwijning van het Kerkplein blijft er genoeg uit die tijd over. Maar bedenk wel: even verderop verdwijnen op de Trans ook nogal wat bouwwerken uit die tijd. We moeten wel beseffen dát we iets weggooien. En dat gebeurt niet.
Spijt
Veel gebouwen zijn gesloopt in een tijd dat ze dachten: dat is maar ouwe troep. Daar hebben we later spijt van gekregen. De Thorbecke-HBS aan het Willemsplein is daar een goed voorbeeld van. Zouden we later ook spijt krijgen van de verkwanseling van een gaaf bewaard Wederopbouw-plein? Dat weet ik niet, maar het zou zomaar kunnen. Het Kerkplein is toch wel iets meer dan alleen maar een gat in de stad.
Moeten we het dan maar zo laten? Moeten we alle stedenbouwkundige experimenten uit de jaren 50 met alle geweld behouden? Ik vind dat geen makkelijke vraag. Maar we moeten wel beseffen dat met het Kerkplein een stuk echt Arnhemse geschiedenis verdwijnt. Dat is in de besluitvorming rond de bouw van het filmhuis te weinig meegenomen.
Arnhems Erfgoed 
Ik vind dit een warrig verhaal. Niet omdat de schrijver twijfelt. Dat strekt hem zelfs tot eer. Maar de waardering voor de wederopbouwperiode nu, opgehangen aan een oordeel van destijds, is zwak. Net als het noemen van fraaie, waardevolle panden (trouwens ook langs de singels) die na de oorlog verdwenen zijn. Waarom probeert de scribent niet zelf een oordeel/mening te geven over de huidige betekenis van het plein voor de kerk? Is dit plein in de loop der jaren bevallen? Is de functie bevredigend als het alleen voor markten, op feestdagen en bij zomers weer wordt gebruikt? Kan een leeg plein ook een rol vervullen in een stad? Waarom zijn er in de loop der jaren steeds weer plannen ingediend om méér te maken van het plein dan het nu is? Is het wel geschikt voor een middelgrote provinciestad in Nederland met z’n onbetrouwbare klimaat om voldoende aan zijn trekken en waardering te komen? Degenen die nu roepen om behoud van het plein in zijn huidige vorm komen er driekwart van het jaar niet als gevolg van ons wind- en regenklimaat. Wie zet alle plannen van na de oorlog eens op een rij met een toelichting erbij plus de redenen?
LikeLike
Maak van het Kerkplein een park; een rustpunt in de stad. Geen filmhuis, toch weggegooid geld.
LikeLike
Helemaal mee eens.
Een historische plek, kijk hoe andere steden er mee omgaan. Köln, Leiden, Groningen, noem het maar op. Bij ons ziet het er niet uit. Laten we er iets vanmaken.
LikeLike
Rond de besluitvorming is veel meer niet meegenomen. Er is bovendien te weinig echte discussie geweest en de besluitvorming is volgens het trechterprincipe verlopen. Focus en stadsbestuur hebben een pad ingezet en er was geen enkele ruimte voor welke afwijking dan ook.
LikeLike